Sự thật bất ngờ về những danh ngôn

Có những khẩu hiệu hay cụm từ đã trở nên quá quen thuộc với cuộc sống chúng ta đến mức ít ai quan tâm đến nguồn gốc của nó. Tuy nhiên, chẳng phải việc đi tìm gốc tích và hiểu ý nghĩa của chúng sẽ khiến chúng ta có thêm những nhận thức thú vị? Hãy cùng điểm qua vài khẩu hiệu như thế

1. Nhà nước của dân, do dân, vì dân

Người dân Việt Nam rất quen thuộc với khẩu hiệu này, hầu hết chúng nằm trong các văn bản chính trị, được phát đi lặp lại trên truyền thông nhiều lần. Tuy nhiên, cụm từ này được phát minh và sử dụng lần đầu tiên trong diễn văn Gettysburg nổi tiếng bởi tổng thống Abraham Lincoln vào tháng 11 năm 1863. Lincoln nói rằng: “...một chính phủ của dân, do dân, vì dân sẽ không bao giờ lụi tàn khỏi trái đất này” (Government of the people, by the people, for the people shall not perish from the Earth).
Hàm ý của câu nói này đó là: Chính quyền không phải những người làm nên lịch sử mà chính nhân dân đã xây dựng, chiến đấu và bảo vệ đất nước. Chính phủ được sinh ra từ nhân dân, để phụng sự nhân dân chứ không phải điều ngược lại. Lincoln nổi tiếng là một người thành thật với biệt hiệu Honest Abe (Abe thành thật) nên đó chính là tinh thần của chính quyền Lincoln và nước Mỹ.
Tư tưởng này của Lincoln gây ảnh hưởng tới rất nhiều chính trị gia khác. Có người nói Tôn Trung Sơn (Tôn Dật Tiên), người khai sinh ra Trung Hoa Dân Quốc đã xây dựng lý thuyết trị quốc của ông trên tinh thần của diễn văn Gettysburg. Tương ứng với “của dân”, “do dân”, “vì dân” của Lincoln, ông Tôn Trung Sơn đã xây dựng khái niệm “dân hữu”, “dân trị”, “dân hưởng”.

Lincoln nói rằng: “...một chính phủ của dân, do dân, vì dân sẽ không bao giờ lụi tàn khỏi trái đất này”. (Ảnh: Wikipedia)

2. Đừng hỏi tổ quốc đã làm gì cho ta, mà hãy hỏi ta đã làm gì cho tổ quốc hôm nay

Câu hát này xuất hiện trong một bài hát của một nhạc sĩ Việt Nam. Có lẽ cũng từ đó nhiều người hay thích hỏi: “Bạn đã làm được gì cho đất nước hay chưa?”.
Nhưng tác giả thực sự của câu nói ấy lại là tổng thống J.F. Kennedy, được phát ngôn lần đầu trong bài diễn văn nhậm chức tổng thống thứ 35 của Hoa Kỳ của ông vào ngày 20 tháng 1 năm 1961. Ông nói rằng: “Hỡi những người Mỹ thân mến của tôi: Đừng hỏi đất nước có thể làm gì cho các bạn – hãy hỏi rằng các bạn có thể làm gì cho đất nước”. (And, so, my fellow Americans: ask not what your country can do for you – ask what you can do for your country).
Nếu ai đó đã từng đọc tác phẩm chính trị học nổi tiếng của Alexis De Tocqueville - “nền dân trị Mỹ”, một kiệt tác nói lên bản chất của nền dân trị nước Mỹ từ khi lập quốc thì hiểu rằng người dân Mỹ có tính độc lập tự chủ rất cao, và chính họ vẫn luôn là người chủ động “làm gì cho đất nước” kể từ khi lập quốc.
Đoạn phim tư liệu về lời phát biểu của Kennedy cũng được lồng vào bộ phim điện ảnh Mỹ nổi tiếng “sinh ngày 4/7” của đạo diễn Oliver Stone do diễn viên Tom Cruise thủ vai chính.

Tổng thống J.F. Kennedy. (Ảnh: Wikipedia)

3. Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người

Nhiều người có thể vẫn nghĩ rằng tác giả của câu nói này là chủ tịch Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, tư tưởng ấy lại là của một người sống cách ông 2600 năm vào thời Chiến Quốc nước Trung Hoa. Đó là Quản Trọng, một chiến lược gia vĩ đại thời cổ và là công thần số một của một trong Ngũ Bá thời Xuân Thu - Tề Hoàn Công nước Tề.
Khi Tề Hoàn Công hỏi Quản Trọng về chính sách phát triển quốc gia, Quản Trọng đã trả lời như sau (trích trong sách Quản Tử của Quản Trọng):

“Nhất niên chi kế mạc như thụ cốc
Thập niên chi kế mạc như thụ mộc
Chung thân chi kế mạc như thụ nhân
Nhất thu nhất hoạch giả, cốc dã
Nhất thu thập hoạch giả, mộc dã
Nhất thu bách hoạch giả, nhân dã”.
Tạm dịch:
Kế một năm, không gì bằng trồng lúa
Kế 10 năm, không gì bằng trồng cây
Kế trọn đời, không gì bằng trồng người.
Trồng một, gặt một, ấy là lúa
Trồng một, gặt mười, ấy là cây
Trồng một, gặt trăm, ấy là người.
Nghĩa là để giải quyết chuyện đói no trước mắt hãy đi trồng cây lương thực. Nếu muốn có lợi ích xa hơn, lớn hơn thì trồng cây lớn. Còn kẻ lão mưu thâm toán biết nhìn xa trông rộng thì phải biết gieo trồng trong tư tưởng của người khác. Với người dân trong nước, thì cần thi hành chính sách giáo dục để trồng nên những thế hệ sau có tài năng và có nền tảng đạo đức, văn hóa vững mạnh thì mới mong nước nhà cường thịnh. Ấy chính là “trồng một, gặt trăm”. Ngược lại với quốc gia kẻ địch thì phải gieo trồng tư tưởng thực dân khiến nhân dân nước đó yếu kém về nhận thức, hủ lậu về văn hóa và suy sụp về đạo đức… thì mới dễ chinh phạt.

Quản Trọng, một chiến lược gia vĩ đại thời cổ và là công thần số một của một trong Ngũ Bá thời Xuân Thu - Tề Hoàn Công nước Tề. (Ảnh: NTD Việt Nam tổng hợp)

4. Không có việc gì khó, chỉ sợ lòng không bền. Đào núi và lấp biển, quyết chí ắt làm nên

Đây là bốn câu thơ nổi tiếng mà người Việt ai ai cũng thuộc nằm lòng. Thực tế, bốn câu này cũng được lấy từ "Ấu học ngũ ngôn thi" trong sách giáo khoa chữ Hán xưa. Nguyên văn chữ Hán của bốn câu thơ này như sau: "Tạc sơn thông đại hải/ Luyện thạch bổ thanh thiên/ Thế thượng vô nan sự/ Nhân tâm tự bất kiên" (鑿 山 通 大 海/ 鍊 石 補 青 天/ 世 上 無 難 事/人 心 自 不 堅). Tác giả bài thơ “Huấn mông ấu học thi” này là Uông Thù, người thời Bắc Tống.

5. Tôn giáo là thuốc phiện của nhân dân

Người ta vẫn cho rằng Karl Marx là tác giả của câu nói này. Nhưng thực tế mệnh đề “tôn giáo là thuốc phiện” nằm trong cả một hệ thống triết học phê phán Đức, từ nam tước Holbach cho đến Sylvain Marechal, đến Hegel và Heinrich Heine. Marx chỉ là người thừa hưởng nó
Tất cả những triết gia này đều là người vô Thần hay kẻ chống Chúa.

6. Làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu

Marx tiếp tục được cho là người sáng tạo ra câu nói này vì ông đã sử dụng nó trong văn kiện Phê phán cương lĩnh Gotha của ông vào năm 1875. Tuy nhiên, câu nói này đã được sử dụng trước đó bởi August Becker vào năm 1844 và Louis Blanc vào năm 1851. Một trường phái cách tân hình thành vào cuối thập niên 1960 ở Giáo Hội Công Giáo La Mã ở Mỹ latinh được gọi là Thần học giải phóng đã cố gắng chỉnh sửa lại lời kêu gọi công lý của Công giáo sao cho phù hợp với thuật ngữ theo kiểu chủ nghĩa Marx này. Tuy nhiên, người Công giáo chính thống đã nhận thấy rằng lời giảng của Chúa Jesus trong Dụ ngôn Những yến bạc (Matthew 25:14–30) chỉ khẳng định phần "làm theo năng lực" (Matt. 25:15), chứ không có phần "hưởng theo nhu cầu".

Marx tiếp tục được cho là người sáng tạo ra câu nói này vì ông đã sử dụng nó trong văn kiện Phê phán cương lĩnh Gotha của ông vào năm 1875. (Ảnh: Wikipedia)

7. Công nhân của mọi quốc gia, đoàn kết lại

Câu nói này được cho là của Karl Marx, tuy vậy tác giả của nó lại là Karl Schapper, là một lãnh đạo của giới thợ thuyền và người theo chủ nghĩa xã hội Đức, cũng là cộng sự đắc lực của Marx, một trong những thành viên sáng lập của Quốc tế thứ nhất.

...

Bạn đọc thân mến, ngôn ngữ chính là tư tưởng. Khi chúng ta truy tìm nguồn gốc của ngôn ngữ, thì chúng ta biết được nguồn gốc của tư tưởng và khám phá ra những điều thú vị, những sự thật lịch sử ẩn sau nó. Với nhân loại, đó là một cách bảo tồn nền văn minh, còn với mỗi cá nhân, đó là quá trình tìm hiểu sự thật và làm dày thêm cho mình vốn nhận thức và văn hóa. “Hành trình ngàn dặm bắt đầu từ một bước chân”, người hiện đại hết sức tâm đắc với câu nói ấy, thực ra đấy lại là tư tưởng cửa đức Lão Tử từ 2500 năm trước: “Thiên lý chi hành thủy vu túc hạ”.

Chúng tôi cũng chỉ xin đóng góp "một vài bước chân" cho cuộc hành trình ngàn dặm đi tìm sự thật của quý độc giả.

Nguyên Vũ - Theo NTDVN